Home | Wegwijzer |
Machinekamer Tjikampek
Henk Buiteman heeft gevaren als 3de wtk op de Tjikampek van 23 aug 1969 tot 31 dec 1969.
Hij kwam in Singapore aan boord maar besloot te stoppen met varen in het jaar dat hij 27 zou worden en stapte af in Tangga.
Het was een erg warme en lawaaierige machinekamer.
In Mombassa viel de reddingssloep uit de Davits.
Dat ging net goed voordat de scheepsagent de gangway op zou gaan.
We mochten toen niet verder varen en wachten op vervangende reddingsmidddelen. We kregen een aantal reddingsvlotten mee.
"Voor en achter" een verhaal over het manouevreren met een Victory
Hoewel ik Wist dat mijn drie weken Ver- lof er op zaten, viel de brief van kantoor toch nog 'rauw op mijn dak'.
Aan de andere kant was drie weken weer net genoeg om de hitte van de vorige reis te vergeten en had ik eigenlijk wel zin in
een nieuwe reis. Ik moest me over twee dagen 's morgens om acht uur melden aan boord van de Meliskerk. Liggende bij Niehuis
en van de Berg in Pernis, voor de kustreis en de grote reis naar Birma en Bengalen.
Het werd mijn tweede reis op de Meliskerk als 4e wtk. Toen ik twee dagen later aan boord stapte lag het schip voor de wal na een flinke
dokbeurt. De Meliskerk was een schip van het type Victory. Gebouwd aan het eind van de tweede wereldoorlog bij
Bethlehem-Fairfield Shipyard Inc. In Baltimore. Haar oorspron- kelike naam was Haverford Victory. De voortstuwing bestond
uit Westinghouse turbines met een verrnagen van 6000 ipk. (4411 kW).
Het was een zootje aan boord. Aan dek, in de accommodatie en in de machine- kamer. Alles was open geweest
en zoals dat men dat noemt: overhaald. lk maakte kennis met nieuwe collega's uit de machi- nekamer en met de nieuwe stuurlieden
die ook aan boord waren gekomen. lk zeulde mijn grote koffer naar mijn hut op sloependek hoogte aan BB en zocht mijn ketelpakken,
netjes door mijn moeder gewassen en gestreken. Mijn nieuwe machinekamer 'pantoffels', gekocht bij Vegter, uitgepakt,
zaklamp in de koffer gezocht en mijn 8" bacootje, mijn aantekenboekje en een potlood. lk was gereed om naar beneden te gaan.
De rest van de koffer zou ik aan het einde van de dag wel uitpakken en in de kasten en laden wegbergen. lk zakte de machinekamer
trappen af en schrok van alle rommel die op de vloerplaten lag als gevolg van enkele weken reparaties door tientallen bankwerkers
van Niehuis en van de Berg. Pakking restenr asbestresten van ketelisolatie (ja dat kon toen nog) en olieresten.
Op de manoeuvreerstand ontmoette ik de nieuwe 3e die de havenwacht had gehad. Hij was bekend met Victory-schepen want hij had al
een aantal reizen gemaakt op de Meerkerk. lk nam de actieve wacht over van de 3e wtkt terwijl hij dagdienst moest lopen tot vijf uur.
Beneden op de stookplaat liep een donkeyman. Hij had net de donkeyman van de nacht afgelost en hij vertelde mij dat de stokers
en olielieden later op de dag aan boord zouden komen. BB ketel stond bij, lk keek in de periscoop naar de uitlaatgassenkleur. Rook!
"Wat voor branderplaatjes zitten er in?", vroeg ik aan de donkeyman. "lk heb doorgekregen dat er 53ers in zit- ten meester!"
"Dat is goed, maar ik zou maar ik zou een beetje meer lucht geven!" De donkeyman draaide aan het handel van de stoomtoevoer
naar de turbofan, keek in de periscoop en zag dat de afvoergassen in de schoorsteen nu helder waren. In de machinekamer legden
bank-werkers de laatste hand aan reparaties. De zuigervoedingpompen konden nu worden afgenomen. Inmiddels kwam de 2e wtk beneden
en gaf mij en de 3e wtk opdracht op de laatste werkzaamheden van mannen van Niehuis en van de Berg te controleren en af te nemen.
Er zou ook een schoonmaakploeg komen om de rommel in de machinekamer op te ruimen. Ook daar moesten we daar toezicht op houden.
Hij vertelde ons ook dat we om 19.00 uur gingen verhalen naar de Rijnhaven, met behulp van onze voortstuwing, Dat betekende
dat de SB ketel moest worden opgestookt. lk gaf opdracht aan de donkeyman om de ketel gereed te maken en de branders aan te steken
als het zover was. Terug op de manoeuvreerstand zag ik de hwtk de trap afkomen. Klein mannetje, achterstevoren de trap af,
blauw ketelpak aan en een Alpinopet op zijn hoofd tot op z'n oren. Of alles goed ging?
"Ja meneer, we zijn zelf ook nog maar net beneden, de werf is met de laatste punten bezig en dat houden we in de gaten."
Aangezien de assistent wtk pas om 12.00 uur op wacht zou komen, begon ik eerst het machinekamerjournaal maar even in te vullen.
Terwijl ik daar mee bezig was, viel mijn oog op het wachtboekje, Voor de leken: een wachtboekje is meestal een gekartonneerd schriftje,
waar wtk van de wacht zijn opmerkingen en obser- veringen tijdens zijn wacht in schrijft, lk bladerde het even door totdat mijn oog
viel op notities van enkele dagen geleden:
09-09-1960: Hedennacht tnks 4A alle drie stijf opge- vuld via de drinkwaterleiding, Afsluiters allen gesloten.
Wacht gelopen volgens instructies van de wachtmap, Bijzonderheden: 1e Bij brandronden ontdekt dat via de fankoker van het verfhok
machinedienst, water naar binnen is gekomen, wat tevens over de drempel van het verfhok in de gang er voor is gestroomd.
Voorlopige schade is een baal lappen, die nat is geworden, Het water is via het dek in de koker gestroomd omdat de koker bij het dek
is afgebrand!
Hedennacht werd er wel gewerkt door N.v.d.B en wel aan:
- Hfd stoomleidingen.
- HIp circulatiepomp (geheel eruit).
- Smo.st.by pomp monteren,
- 1e flens van de turbine en de tunnelas.
- Algemene dienstpomp demonteren.
2e Om omstreeks 23:00 uur miste ik de donkeyman. Deze was nergens meer te vinden, lk heb overal gezocht, tot in het dok toe.
Om 01.00 uur kwam hij stom- dronken van de wal terug. Daarop heb ik hem van het schip af gestuurd daar hij geheel oncapabel
was om nog werk van enigerlei aard te verrichten. Eerst nadat ik hem gedreigd had hem door de politie van boord te laten halen,
ging hij uit eigen beweging. lk kon geen tele- foonnummer van Unitas vinden om een nieuwe donkeyman te vragen, zodat er verder
geen donkeyman meer aan boord is geweest tot 0630.
Zijn naam was Grootendorst. Ook heb ik de Inspectie van de V.N.S, nog niet ingelicht, daar het midden in de nacht was.
Getuigen waren: 2e stuurman van de Berg en de wachtsman van de wal, de heer de Ouden. Getekend door de : 4e de 2e Stuurman
en de wachtsman.
Dat waren opmerkingen van 14 dagen geleden. Grinnikend zocht ik de laatst beschreven pagina op en schreef mijn ei- gen notities
in het boekje, De donkeyman had verse koffie gemaakt en we namen een bakkie. Smaakte weer ouderwets: Niet voor handelsdoeleinden,
alleen voor scheepsgebruik! Hoewel de kombuis ook in gebruik was genomen, had de chef kok nog geen lekkers gebakken.
De schoonmaak ploeg kwam naar bene- den en weldra begon het weer op een machinekamer te lijken. De donkeyman kwam waarschuwen
dat hij de brander in SB ketel ging aansteken. Samen contro- leerden we het waterpeil de branders en de stookpomp die ook net
overhaald was. De fakkel werd aangestoken in het front van BB ketel en brandend in het front van SB ketel gestoken.
Brandstof afsluiter voorzichtig open en: Whammmmmmml Vuur in SB ketel. Laat hem maar zachtjes aan opwarmen.
Tegen het eind van de middag, om ongeveer 17.00 uur, willen we ketels combineren. De donkeyman knikte bergrijpend.
"Meester, wilt u even de verdamper afnemen, we hebben net de laatste afsluiters teruggeplaatst. De man- nen van Niehuis en van de Berg
werkten aan de laatste reparaties, De verdamper was OK en de mannen vertrokken naar de wal. "Jullie nemen toch wel alleen jullie
eigen gereedschap mee hè?" Een beetje plagen mag wel, Tegen de middag namen ze afscheid en de machinekamer was nu weer van onszelf.
Lunchtijd. De kombuis was in bedrijf, hoewel de chef kok zich verontschuldigde dat de warme hap pas vanavond op tafel zou komen,
vanmiddag alleen soep met sandwiches.
lk ontmoet de nieuwe kapitein en stel mij aan hem voor, Weer zo`n brombeer! Zo langzamerhand begon de volledige bemanning van 45 koppen
aan boord te komen en toen ik na de lunch weer beneden kwamr waren de stokers en de olieman van de wacht ook beneden aangekomen,
Beiden waren nieuw voor mij, Amsterdammers Uit Kattenburg. Beulen van kerels vertrouwd met de installatie, dat zag ik zo.
Als we om 19.00 uur moeten vertrekken naar de Rijnhaven, dan moet de turbine vanaf 16:00 uur worden voorverwarmd. De assistent was
nu ook beneden. De zeewacht zou om 16.00 ingaan. Een 4e wtk loopt op stoomschepen zelfstandig wacht, meestal samen met een assistent wtk,
een stoker en een olieman, Op grote motorschepen loopt de 4e wtk samen met de 2e wtk in de wacht, of hij loopt dagdienst
en draagt de zorg over het onderhoud van de hulp- motoren, Manoeuvreren met een hoofd- motor? Op de meeste schepen mag hij nog niet
eens naar de manoeuvreerstand wijzen. lk had als 4e al eens een kustreis gemaakt op de Dahomeykust een prachtig
motorvrachtscheepje van de Holland West-Afrika Lijn, In de machineka- mer stond een 6-cilinder Stork Hotlo.
Na de Libertys en de Ridderkerk was dit voor mij echt een luxe jacht! Hutten met eigen badkamer, TL verlichting in de machinekamer
in plaats van 'peren', slingerend aan kettingen. Een prachtige manoeuvreerstand en echt manoeuvreren met zo'n Stork manoeuvreerwiel.
Helaas, het duurde maar twee weken! Terug om mijn Victory, de 2e wtk was druk met de administratie van de repa- raties
en de ontvangen goederen zodat de 3e en 4e wtk zouden verhalen, Tegen drie uur begonnen we aan het bijzet- ten van het zeebedrijf.
Eerst een tweede turbogenerator, Aftappen open, glandstoom bij. Afgewerkte stoom open, de vacuümmeter loopt op. Nu zwengelen
aan de handsmeeroliepomp om smeer- oliedruk op de stoomtoevoerafsluiter te krijgen. (Ingebouwde smeeroliedrukbe- veiliging).
De stoomtoevoer open en daar gaat hij. Even lekker warm laten worden en dan op het hoofdschakelbord parallel schakelen.
Inmiddels was het vijf uur in de mid- dag. SB ketel was op druk, 30 kg/cm2 (440 Ibs/sq. inch), Alle drukken en temperaturen op
een Victory werden op manometers en thermometers aange- geven in Amerikaanse/ Engelse maten en eenheden. Ponden per vierkante duim
en graden Fahrenheit, maar voor de ketels waren extra manometers op de stookplaat en de manoeuvreerstand die kg/cm2 aangaven
(inmiddels ook al weer ouderwets!) Smeeroliepomp van de hoofdtandwielkast bij, We bellen naar de brug en vragen de stuurman
van de wacht of de schroef vrij is. Die is vrij!
Nu de tornmachine op de hoofdturbine bij, hoofdcirculatiepomp bij. Glandstoom bij (101bs/sq.inch) en ketels combineren.
We bellen nog een keer naar de brug of we met de schroef kunnen 'spelen'. Het mag. Tornmachine Uit en hoofdstoom naar de turbines open,
Als de vooruitma- noeuvreerafsluiter een slag linksom wordt gedraaid, bewegen de assen van de turbines.
De tachometer wijst al gauw 10 rpm/min aan. Snel een beetje knijpen zo- dat ze net blijven rondtollen.
Na een paar minuten, stop en achteruit. Zelfde toeren- tal. Tegen 18.30 telefoon: "Stuurmachine bij, stroom en water aan dek:
wordt gevraagd en we controleren de klokken van de brug en de machinekamer. De machinekamer klok loopt 25 minuut voor
en we zetten hem gelijkt 'Voor en achter! klinkt het op dek. Spoedig daana bromt de turbogenerator even en beweegt de ampèremeter
van het ankerspil op het bord. Op de manoeu- vreerstand klinkt een indringende bel. De telegraaf! "Stand by!!
In het manoeuvreerboekje schrijft de as- sistent: Stand by 18.49. Nu bewegen de meters van de achterverhaallier ook.
Op het schakelbord kun je een beetje volgen wat men aan dek en op de brug doet. De meters van de stuurmachine bewegen
en gelijk de telegraaf: "Langzaam vooruit!" Hoeveel omwentelingen was dat ook weer? Even spieken op het bordje tegen de manoevreerstand,
25 omw/min Nauwelijks hoorbaar draaien nu de turbi- nes, Telefoon: "We zijn ontmeerd te 19,12' We noteren het in het manoeuvreerboekje.
Op de stookplaat wisselt de stoker nog gauw een paar branders.
De hwtk komt de trap afzakken, vraagt of alles in orde is, Hij heeft zijn blauwe ketel- pak weer aan en zijn alpino op zijn hoofd
De assistent gaat zijn rondje maken, "Stop" zegt de telegraaf. We laten de tur- bines net een beetje rondtollen, Opletten,
want ze staan zo stil of draaien te snel "Halve kracht achteruit!" De hwtk houdt nu het manoeuvreerboekje bij.
'Volle kracht achteruit!" Even kijken, 60 omw/ min. Voorzichtig, hou het waterpeil van de ketels in de gaten.
Terwijl de achteruit afsluiter wordt geopendr zie je de blauwe vloeistofkolommen die het waterpeil in de drums aangeven, stijgen.
De stoker heeft het waterpeil goed geregeld. lk zie de bovenkant nog. De olieman bedient de afsluiters van de turboventilatoren
naar de ketels, Te laat gereageerd betekent een grote zwarte wolk uit de schoorsteen. Blijkbaar keert men het schip nu in de Eemhaven.
Na vier minuten: "Stop", Even later "Halve kracht vooruit" Open draaien naar 50 rpm/min.
Op de stookplaat is er paniek, beide 'Up en Down' ketelwatervoedingpompen zijn uitgevallen. We vinden het snel want een
elektrische luchtcompressor is uitgeval- len. Het stookbord van de ketels wordt middels luchtdruk geregeld en geen luchtdruk,
dan stoppen ook de voeding- pompen.
Andere compressor bij en de elektriciën waarschuwen! Even later draait alles weer normaal. We varen nu op de Nieuwe Waterweg richting
Rijnhaven, "Stopl" 19.58. "Langzaam Achteruit" 20.06, "Half Achteruit "20.06, "Vol achteruit" 20.07. Blijkbaar keert men
nu het schip en gaan we achteruit de Rijnhaven in. "Stop" 20.11.
De hwtk noteert alle manoeuvres netjes in het boekje en vraagt hoe mijn verlof is geweest. Beleefd geef ik hem antwoord,
daarna blijft het stil. We zijn geen van bei- den erg spraakzaam en ja hoe gaat dat? Tussen een 4e wtk en een hwtk ligt toch
nog een hele grote afstand. lk was al lang blij dat het manoeuvreren vlot verliep en dat we weinig bedrijfsstoringen hadden
na al die reparaties.
Sleepboten trekken ons de Rijnhaven in. Op de stookplaat wordt gezongen. De beide Kattenburgers hebben er zin in,
Nog een paar manoeuvres en na een lange stilte klinkt de telegraaf. "Finished engines!". De telefoon gaat. De stuurmansleerling belt
en zegt dat we te 20.55 zijn afgemeerd. Het zeebedrijf kan weer worden afgezet en de hwtk denkt dat morgen aan het eind
van de middag vetrekken. Ze beginnen gelijk met laden en er hoeft voorlopig maar 450 ton in De zeewacht wordt uitgepikt
dus kunnen de meeste van ons nog een boerennacht maken, of nog even naar huis gaan tot morgenochtend acht uur.
SB ketel wordt donkey! Een werklijst ligt gereed voor de assistent wtk die de nachtwacht heeft - vele lekkages van water
en stoomafsluiters verhelpen De hwtk nodigt ons Uit voor een biertje Hoewel de bar officieel nog dicht is heeft hij nog een voorraadje.
Proost, op de kustreis en de grote reis!